Kody pocztowe w Polsce

Kod pocztowy (pocztowy numer adresowy) – ciąg cyfr (rzadziej liter i cyfr) dodawany do adresu, mający ułatwiać sortowanie przesyłek. Format i zasady umieszczania kodów pocztowych są różne w różnych krajach.

W Polsce system kodów pocztowych - (Pocztowe Numery Adresowe - PNA) wprowadzono 1 stycznia 1973 na mocy rozporządzenia nr 89 Ministerstwa Łączności z 17 listopada 1972.Kody pocztowe mają format dd-ddd, gdzie d oznacza cyfrę, i umieszcza się je z lewej strony nazwy miejscowości, w której znajduje się pocztowy urząd oddawczy. Pierwsza cyfra określa okręg pocztowy, a cały pocztowy numer adresowy jest przypisany albo do urzędu pocztowego, albo, w tzw. miastach wydzielonych, do poszczególnych ulic i domów.

Lista miast wydzielonych jest następująca:

Białystok
Bielsko-Biała
Bydgoszcz
Częstochowa
Gdańsk
Gdynia
Katowice
Kielce
Koszalin
Kraków
Lublin
Łódź
Olsztyn
Opole
Poznań
Radom
Rzeszów
Sopot
Szczecin
Warszawa
Wrocław
Zielona Góra

Znaczenie cyfr

Pierwsza – okręg kodowy – określa okręg pocztowy (obszar działania dawnego DOP) w momencie wprowadzenia PNA były to ówczesne jedno lub dwa województwa. Podział oznaczeń okręgów kodowych ustalono od Warszawy, zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara i tak:

0 – okręg warszawski
1 – okręg olsztyński
2 – okręg lubelski
3 – okręg krakowski
4 – okręg katowicki
5 – okręg wrocławski
6 – okręg poznański
7 – okręg szczeciński
8 – okręg gdański
9 – okręg łódzki

Druga – strefa kodowa – wskazuje część okręgu którym jest określony obszar położony wzdłuż linii komunikacyjnych lub miasto wojewódzkie. Dla największych miast przydzielono jedną, dwie lub pięć cyfr strefowych i tak:

00 – 04 Warszawa M
50 – 54 Wrocław M
90 – 94 Łódź M
30 – 31 Kraków M
60 – 61 Poznań M
70 – 71 Szczecin M
10 – Olsztyn M
15 – Białystok M
20 – Lublin M
25 – Kielce M
26 – Radom M
35 – Rzeszów M
40 – Katowice M
45 – Opole M
65 – Zielona Góra M
75 – Koszalin M
80 – Gdańsk M
81 – Gdynia M (Sopot)
85 – Bydgoszcz M

Trzecia-sektor kodowy – obejmuje obszar podległy rozdzielni sektorowej (dawne powiaty), a w dziewiętnastu największych miastach umowne części miast. To były założenia w chwili tworzenia systemu. Obecnie, gdy likwidacji uległy urzędy sektorowe pojęcie „sektor” jest pojęciem abstrakcyjnym, a trzecia cyfra kodu pozostanie wyróżnikiem, określającym jakiś obszar pocztowy.

Czwarta i piąta - wskazują placówkę pocztową i jej obszar działania , a w 19 największych miastach jednostkę doręczeniową. Instytucje Poczty Polskiej otrzymały w sektorze 9 stref 0 i 5 numery od 40 do 49 70 – 9 40 do 49 instytucje poczty 75 – 9 50 do 99 posiadacze skrytek Istnieją też odbiorcy mający osobny kod pocztowy, np.

00-940 – Centrala Poczty Polskiej S.A.
00-001 – Urząd Pocztowy Warszawa 1
00-977 – Polskie Radio SA
00-999 – Telewizja Polska SA

Oprócz swojego kodu pocztowego, każdy urząd pocztowy może mieć również PNA wydzielony dla skrytek pocztowych. I tak Urząd Pocztowy Warszawa 1, który ma w adresie PNA 00-001, dla funkcjonujących w nim skrytek pocztowych ma PNA 00-950.

Spisy oznaczeń kodowych

Celem umożliwienia poprawnego podawania i korzystania z kodowych oznaczeń, zostały opracowane dwa spisy:

Alfabetyczny – przeznaczony głównie dla klientów poczty, podający nazwę placówki pocztowej i jej numer kodowy, bądź ulicę w dużym mieście i jej jednostkę doręczeniową.

Składa się z trzech części:

zawiera listę tych miejscowości w Polsce, w których istnieje przynajmniej jeden urząd pocztowy wraz z przypisanym kodem pocztowym
zawiera wykazy urzędów pocztowych w tych miejscowościach, w których istnieje więcej niż jeden urząd pocztowy oraz wykazy odbiorców, którym przypisano osobny kod pocztowy
obejmuje 21 największych miast i zawiera następujące informacje:
- listę urzędów pocztowych i odbiorców, ich adresy oraz przypisane do nich kody pocztowe
- listę ulic (część z nich z podziałem na odcinki) i przypisanych do nich kodów pocztowych

Numeryczny – dla użytku wewnętrznego, głównie dla konstruktorów komunikacji pocztowej – podający nazwę placówek pocztowych ułożone według kolejności numerów w okręgu, strefie i sektorze